Гадоий (тахаллуси; асл исми ҳозирча номаълум) (1403/04 — 15-аср охири) — шоир. Ғазал жанри, аруз илми ва шеърият қоидаларини яхши билган. Асосан туркий (ўзбек) ва қисман форс тилида ғазал, қитъа, туюқ, мустазод, қасидалар яратган. Гадоий ўз ижоди билан 15-аср ўзбек мумтоз шеърияти ривожига катта ҳисса қўшган. Хусусан, унинг ғазаллари мазмунан ҳаётийлиги, бадиий ва шаклан баркамоллиги билан ажралиб туради. Айрим ғазал ва қитьаларида шоирнинг ўз ҳаёти лавҳалари ва руҳий кечинмалари акс этган. Шеъриятида «чарх жафоси», «рўзғор жаври»дан фиғон, «ғурбат меҳнати» ва «роҳиблар тазйиқидан» шикоят оҳанглари сезилади. Гадоий шеърлари арузнинг халқ қўшиқларига яқин рамал, ҳазаж баҳрларида ёзилган; тили халқона содда, вазни енгил, шўх ва ўйноқи. Гадоийнинг 15-аср 2-ярми — 16-аср бошларида номаълум котиб томонидан кўчирилган «Девони Гадо» асари бор. Унга 2974 мисрадан иборат 230 ғазал, 1 мустазод, 1 қасида, 5 қитъа, туюқ кирган. «Девон»даги қасида темурий шаҳзода Муҳаммад Жаҳонгир Мирзонинг ўғли Ҳалил Султон мадҳига бағишланган. Девон қўлёзмаси Париж Миллий кутубхонасида (инв. № 981), микрофильми ва фотонусхаси Ўзбекистон Фанлар академияси Шарқшунослик институтида сақланади. Гадоийнинг форсийдаги шеърлари Фаҳри Ҳиравийнинг «Радойиф ул-ашъор» тазкирасига киритилган. Гадоий шеърлари Туркия (1960) ва АҚШ (1971) да босилиб чиққан.
ҒАЗАЛЛАР
* * *
Оҳким, девона кўнглум мубтало бўлди яна,
Бу кўнгулнунг илгидин жонға бало бўлди яна.
Дўстдин ойирди бу чархи жафо густар яна,
Эй дариғо, ҳожати душман раво бўлди яна.
Неча бўлсун, соқиё, охир ғубори хотирим,
Тут майи софики, ҳангоми сафо бўлди яна.
Хушдурур, оё, пари пайкар била гулгаштким,
Бўстону боғи Эрам дилкушо бўлди яна.
Оқ эвиндин қўймас эрдинг чиққали, эй шум рақиб,
Шукрлиллаҳ бориким, юзунг қаро бўлди яна.
Чини зулфиндин дам урмоғлиқ не нисбат, эй абир,
Бу киноят бори сендин бас хато бўлди яна.
Шод бўлғил, эй Гадоким, мавсуми наврўздин,
Гулбуни уммид бабаргу наво бўлди яна.
* * *
Бути сийминбарим, бизни унутма,
Дудоқи шаккарим, бизни унутма,
Фалакка етти оҳимнинг тутуни,
Аё маҳпайкарим, бизни унутма.
Чу торож айладинг жону кўнгулни,
Кўзи ғоратгарим, бизни унутма.
Севар жоним, бегим, хоним, умидим,
Азизим, дилбарим, бизни унутма.
Гадо қонин жафо бирла чу тўктунг,
Қароқи кофирим, бизни унутма.
* * *
Эй кўнгул, дилбар хаёли чунки ҳамдамдур санга,
Водийи ҳижрон ичинда ўзга не ғамдур санга.
Алҳақ, ушбу лутфи хулқу ҳусни истиғно била,
Кишвари кўрк ичра султонлиғ мусалламдур санга.
Ул кўзи ўтлуқни севдунг, ўз ҳадингни билмайин,
Ишқ ўти ҳар неча куйдурса ҳануз камдур санга.
Қон ютармен рашк элиндин ҳар кеча тонгға дегин
Ким, нечўк боди сабо ҳамрозу ҳамдамдур санга.
Айб эмастур гар паришонсен дағи ошуфта ҳол,
Эй Гадо, чун орзуйи зулфи пурхамдур санга.
* * *
Ё раб, мени ул сарви хиромондин айирма,
Ул кўзлари наргис, гули хандондин айирма.
Бу бахти паришонға, аё кавкаби толеъ,
Раҳм айла дағи, ул гулихандондин айирма.
Эй чархи ситамгар, мени саргаштани зинҳор,
Раҳм айла, дағи ул маҳи тобондин айирма.
Бу бандаға ҳар жавру жафоеки қилурсен,
Қилғин, вале ул ҳисрави хўбондин айирма.
Гар хаста Гадо қонина ногаҳ кирар ўлсанг,
Жониндин айирғил, вале жонондин айирма.
* * *
Яна ёз бўлди-ю, топти бўстон нашъу намо,
Эй насими руҳпарвар, хайри мақдам, марҳабо!
Эмди хуштур моҳ пайкарлар била гулгаштким,
Боғи ризвонтек чаман бўлди латифу жонфизо.
Ушмунунгтек фаслда мен васли дилбардин йироқ,
Асру зулм ўлғай, илоҳий, тутмасун тенгри раво.
Гарчи бор эрди бурун андак ғубори хотирим,
Шукрлиллаҳким, муяссар бўлди анвои сафо.
Хоҳ ўлтур, хоҳ тиргуз, ихтиёр илкингдадур,
Ул сенинг нозу итобингға менинг жоним фидо.
* * *
Гар қабулиятға қобил тушса жон жоним санга,
Жонима миннат фидо бўлсун, бегим, жоним санга.
Ҳар киши кўнглиндагин охир даминда фош этар,
Арза қилғум мен дағи ҳолимни, султоним, санга.
Ғофил ўлма кўзларимнинг ёшидинким, ногаҳон
Мавж урубон етмасун ногаҳ бу тўфоним санга.
Лаъли серобингдин узсам гар тамаъни, то абад
Сувдек ич, ўлсун ҳалолинг бир овуч қоним санга.
Ҳусн ганжидурсену кўнглум бузулғон гўшае,
Шукркнм, тушти қабул уш ганжу вайроним санга.
Мустадом ўлсун камоли ҳусну жоҳингким, букун
Меҳру маҳ ҳайрон эрур, эй, кўзи чўлпоним, санга.
Нечаким чекдим сочинг янглиқ паришон ҳоллиқ,
Сўрмадинг бирким, «Не бўлди, нетти, дархоним, санга?»
* * *
Васли нигору фасли баҳору шароби ноб,
Ҳар кимга даст берса зиҳи бахти комёб.
Бўстону боғ фарқина кўрким, не тортадур,
Ҳар дам-бадам такаллуф учун соябон саҳоб
Касби камол қилди чаман боди субҳдин,
Аҳсан, эй насим, ҳамин бўлғай иктисоб.
Маҳбуби гулъузор ила ҳар кунжи боғда
Айш этки, бас ғанимат эрур ғарраи шабоб.
Бир-бир варақ мутолаа қилди Гадо борин,
Девони кўрк ичинда сени топти интихобю
* * *
Сарвақтимизға бир гузар эттинг, ажаб-ажаб,
Ногаҳ кўз учидин назар эттинг, ажаб-ажаб.
Юз кўрсатиб гунаш киби буржи камолдин,
Шоми фироқими саҳар эттинг, ажаб-ажаб.
Ул ғунча васлидин манго, эй боди атрсо,
Алтоф этиб, не хуш хабар эттинг, ажаб-ажаб.
Ҳажринг қаронғусида гирифтор эгач кўнгул,
Кўнглум эвини пур шарар эттинг, ажаб-ажаб...
Ул тош бағирлу кўнглина охир ниёз ила,
Эй оҳи субҳидам, асар эттинг, ажаб-ажаб.
Мунча такаббурунг била, эй ҳусн элина шоҳ,
Бир кун Гадо била басар эттинг, ажаб-ажаб.
* * *
Ҳусн ичинда бир сенингтек дилрабо бўлғайму ҳеч?
Ишқ элига доғи мендек мубтало бўлғайму ҳеч?
Ё раб, ул лаъли лабингдинким, эрур тафриҳи руҳ,
Бу менинг дардумға уммиди даво бўлғайму ҳеч?
Илтифот этмай рақиб, асру қилур бегоналик,
Ул ўлумлук бизга бир кун ошно бўлғайму ҳеч?
Даст бермас чун ёвуқдин ҳосид илкиндин салом,
Кўз етар ердин, ҳабибим, марҳабо бўлғайму ҳеч?
Асру бепарволиғингни ҳадтин ошурдунг манга,
Илтифотинг ул бурунқитек яно бўлғайму ҳеч?
Иштиёқу дарду ҳасрат бирла мундоқ хору зор
Остонингдин йироқ ўлсам, раво бўлғайму ҳеч?
Гарчи йўқтур кўрк ичинда сен бекин, султон бегим,
Барру баҳр ичра менингтек бир Гадо бўлгайму ҳеч?
* * *
Яна бегонасен, бори нечукдур?
Вафодин ёнасен, бори нечукдур?
Қилиб шарт аввалу, охир пушаймон,
Сўзунгдин тонасен, бори нечукдур?
Вафо худ йўқ, вале жавру жафоға
Басе мардонасен, бори нечукдур?
Рақиблардин ҳаросон эрдинг аввал,
Яна бегонасен, бори нечукдур?
Гадони мунча ақлу фаҳм бирла,
Дединг: «Девонасен», бори нечукдур?
* * *
Бўстонки, латофатта парихона кўрунур,
Сенсиз манга бир манзили вайрона кўрунур.
Бас мушкил эрур бу мангаким, дарди дилимни
Ҳар неча битисам санга, афсона кўрунур.
Бир-бир босиб, эй сарви хиромон, юрурунгда
Бўйинг солишинг асру зарифона кўрунур.
Лояъқил ўлур мен киби гар кўрса жамолинг,
Носиҳки басе оқилу фарзона кўрунур.
То севди Гадо меҳр ила сен моҳлиқони,
Зарроти жаҳон кўзида бегона кўрунур.
* * *
Ҳар қачон лаълинг табассум қилса шаккар сочилур,
Чун такаллумдин дам урса дурру гавҳар сочилур.
Ғолибо сен сунбулунгни торадинг, эй жон, букун
Ким, насими субҳидамдин анбари тар сочилур.
Ой юзунгнунг ҳасратинда ҳар кеча тонгга дегин
Кўзларимнинг ёшидин ер узра ахтар сочилур.
Ғояти аъло маротибдин дурурким, ҳар саҳар
Мақдамингда гунбази афлокдин зар сочилур.
Бу Гадо ҳасрат била кўз маъданидин дам-бадам
Лаълинг учун ҳар қаён ёқути аҳмар сочилур.
* * *
Лаъли серобингдек, эй жон, оби замзамми бўлур?
Яъни кавсар суйи бирла тонги шабнамми бўлур?
Ақл сиғмас ишқ уйинаким, ҳарими хос эрур,
Ли мааллоҳ, кўйида Жибрил маҳрамми бўлур?
Ҳар қуше анқо дегулдур, ҳар башар инсон эмас,
Кимсаким, оти Бироҳим ўлса Адҳамми бўлур?
Эй кўнгул, ҳар нечаким, жонигға тегди дарду ғам,
Не бушар мардона бўл, дилбар ғами ғамми бўлур?
Ушбу йўлда қон ютуб, собит қадам бўлмоқ керак,
Журъае ичган киши бу жомдин Жамми бўлур?
Ул кишидинким, сафо олмас тарийқи ғафлдин
Лофи ишқ урмоқлиғ, эй носиҳ, мусалламми бўлур?
Чашмаи нўши зулолингдин Гадоға қатрае
Гар иноят айласанг, нетти, бегим, камми бўлур?
* * *
Эй сабо, ул ғунчаи хандонумунг ҳоли недур?
Дилбарим, умрим, умидим, жонумунг ҳоли недур?
Ул ўзи раъно, сўзи ғавғо, кўзи айни бало,
Сочлари ялдо, маҳи тобонумунг ҳоли недур?
Баҳри эҳсону мурувват, маъдани лутфу карам,
Тишлари дур, лаблари маржонумунг ҳоли недур?
Кўрклуклар равнақи, нозик баданлар сарвари,
Ул зарофат маснадининг, хонумунг ҳоли недур?
Қайғудин доим йироқ эрди-ю шодиға яқин,
Эмди билмасменкин, ул султонумунг ҳоли недур?
Мунда мен бори басе расвоу душман комимен,
Анда, ё раб, ул севар жононумунг ҳоли недур?
Эй хуш ул чоғларки, даҳшатсиз сўрар эрди мени,
Ҳар кишидинким: «Менинг дархонумунг ҳоли недур?»
* * *
Ширин дудоқингни, санамо, жон деса бўлур,
Чун кулса дағи ғунчаи хандон деса бўлур.
Шул ғабғаби сийминким, эрур оби муаллақ,
Нозуклугиндин чашмаи ҳайвон деса бўлур.
Гар бор десам оғзунгу белингни гумони,
Чиндур ажаб исботи-ю ёлғон деса бўлур.
Жавру ситаму нозу итобингни ҳақимда
Лутфу караму жуд ила эҳсон деса бўлур.
Сориғ юзума қонлу ёшимнинг қатаротин,
Олтун юзума лаълидин афшон деса бўлур.
Чун тушти Гадонинг элина хотами лаълинг,
Бу муъжиз ила они Сулаймон деса бўлур.
Ҳар нечаки вайрон эса кўнгли бу сўзидин,
Ҳаққоким, они ганжи дурафшон деса бўлур.
* * *
Бегим, қулға ато бўлмаса бўлмас,
Сенинг лутфунг манго бўлмаса бўлмас.
Бу турлук ҳусну лутфу шеваларға,
Санга жоним фидо бўлмаса бўлмас.
Сочинг занжирина девона кўнглум
Қарориб мубтало бўлмаса бўлмас.
Бу ўтким солди жонға нор янгоқииг,
Зулол эрнинг даво бўлмаса бўлмас.
Шифо учун эшикинг тупроғиндин
Кўзумга тўтиё бўлмаса бўлмас.
«Жафолар ҳадтин ошти», десам айтур:
«Латифлардин жафо бўлмаса бўлмас»,
Сенингдек шоҳнинг остонасинда
Менингдек бир Гадо бўлмаса бўлмас.
* * *
Эй бегим, сенсиз тирик(лик) бир балои жон эмиш
Ким, анинг дарди қошинда юз ўлум ҳайрон эмиш.
Кошки ҳаргиз муяссар бўлмағай эрди висол,
Оқибат юз дарду ҳасрат бирла чун ҳижрон эмиш.
Билмас эрдим давлати дийдорингиз қадрин бурун,
Эмди билдимким, замони васл хуш даврон эмиш.
Ошиқеким, ёр адоқи оллида бош ўйнамас,
Лофи ишқ урмоқ анга таҳқиқ бас товон эмиш.
Меҳнату ранжу балоу ғуссаву дарду фироқ
Ҳар не келса хуш турур, чун тенгридин фармон эмиш.
Андаким сендин вафо тутти тамаъ мискин кўнгул,
Шаксизин билдимки, асру гўлу ҳам нодон эмиш.
Бу Гадо ёлғуз гирифтор ўлмади ҳижронғаким,
Гунбади афлок бағри доғи андин қон эмиш.
* * *
Кому ноком эшикингдин кеттим, эй жон, алвидоъ,
Чун қазодин мундоқ эрмиш ҳукму фармон алвидоъ.
Давлатингдин хуш кечурдум муддате умри азиз,
Чандо ул кому завқу айшу жавлон алвидоъ.
Бас судоъ эрди фиғонимдин улусқа, эй бегим,
Мушкил ишни қилдим охир элга осон алвидоъ.
Жўйи Навнунг суйи эрмиш оби кавсар шаксизпн,
Равзаи ризвон дағи «Боғи хиёвон» алвидоъ.
Эй дариғоким, тағофул бирла кечти мунча умр,
Билмадим қадри «Шамол»у «Боғи Зоғон» алвидоъ.
Нечаким, қонимдин ичти сув ниҳоли қоматинг,
Топмадим сепдин бар, эй сарви хиромон, алвидоъ.
Гар Гадо борди иликгни бок эмас, сен яхши қол
Комронлпқ бирля. эй султони хўбон, алвидоъ.
* * *
Оҳким, туштум йироқ ул гулъузоримдин дариғ,
Топмайин жон мақсади лаъли нигоримдин, дариғ.
Юроким қат-қат жафодин ғунчадек қон боғлади,
Кўрмадим бир кун вафо ул навбаҳоримдин, дариғ.
Водийи ҳажрингда ҳасрат бирла жон бердим, бегим,
Бўлмадинг воқиф менинг бу ҳоли зоримдин, дариғ.
Ўлганимдин сўнгра ҳар бир зарраи тупроғдин
Гар гузар қилсанг эшитгайсен мазоримдин, дариғ.
Кў-бакў-ю дарбадар бўлди Гадо дардингдин, оҳ,
Айтқил, бореки мискин хоксоримдин, дариғ.
* * *
Соқиё, ёз ўлди, кел, баҳри худо, бўлғил шафиқ,
Дафъи меҳнатға кетургил журъаи роҳи раҳиқ.
Хуш тут охир бир даме бизники, бу дунёйи дун
Бевафо маккораедур бесаботу бетарийқ.
Қўпқин, эй бахт, уйқудин, тутқин саодат этагин,
Бир тааммул қил, чаман сори гар эрурсен шафиқ.
Ҳар раёҳинким кўрарсен саҳни бўстон ичра, оҳ,
Бир суманбарнинг кўзи, ёхуд юзидур, эй рафиқ.
Завқ ила нўш айла жоми бодаи гулрангким,
Хуш тутар сарви сиҳиға арғувон жоми ақиқ.
Носиҳо, дарди дилимни билмасанг маъзурсен,
Чунки билмайдур, бале, соҳилдаги ҳоли ғариқ.
Гавҳари маъни тиларсен, эй Гадо, ғаввос ўлуб,
Лек ҳозир бўлки, баҳридур бу Уммон бас амийқ,
* * *
Эй жамолингдин фалакда машъали тобон хижил,
Кўзларингдиндур даги ҳар субҳидам чўлпон хижил.
Чандо эрнингнинг зулолиндинким, андин уфтониб,
Ешунуб зулмотға кирди чашмаи ҳайвон хижил.
Барги насрин узра мундоқ зулфу хотингни кўруб,
Ҳеч ғариб эрмаски бўлғай сунбулу райҳон хижил.
Ул тор огзинг рамзидин фаҳм этти гўё шамсае
Ким, чаманда бўлди мундоқ ғунчаи хандон хижил.
Кўзларинг ҳайронименким, мунча ноҳақ қон қилиб,
Ийманиб ҳеч бўлмади ул жодуйи фаттон хижил.
Билмади ҳуснунг рамузин, йўқса ҳолиға дегин,
Қолғай эрди чоҳ ичинда Юсуфи Канъон хижил.
Бу Гадонинг ўтлуқ оҳиндин дағи кўз ёшидин
Бўлди барқи жон гудози қатраи найсон хижил.
* * *
Эй мени мундоқ жаҳонда хоксор этган кўнгул.
Ёр зулфитек паришон рўзгор этган кўнгул.
Мунча айшу ишрату лаззат ичинда дунёда,
Меҳнату дарду балони ихтиёр этган кўнгул.
Мунча йил ётқон жавоҳирни жигархунлиғ била
Кўз йўлиндин барчани зоеъ нисор этган кўнгул.
Банданингким, бор эди бир чоғда юз минг эътибор,
Эл қошинда ит киби беэътибор этган кўнгул.
Обрўйини қаро ерга тўкубтур кўрмайин,
Дарбадар мискин Гадопи хору зор этган кўнгул.
* * *
Ғаму дард ўртади жонимни, сен бил,
Табибим, эмди дармонимни сен бил.
Улуснинг олида фош эттинг, эй моҳ,
Менинг бу рози пинҳонимни сен бил.
Сабо, ул сочлари сунбулға еткур,
Бу аҳволи паришонимни сен бил.
Бу зулматда манга еткургин, эй бахт,
Ўшул шамъи шабистонимни сен бил.
Тўкарсен дам-бадам жаллодлартек
Ёзуқсиз бу менинг қонимни, сен бил.
Салосил сунбулунгнинг куфри бузди.:
Бинойи зуҳду иймонимни, сен бил.
Манга ғамзанг на ким ўқ отса айтур:
«Юракда сақла пайконимни, сен бил».
* * *
Дилбаро, бўлди ҳаво табъида пайдо эътидол,
Айшу ишрат чоғи келди, кетти даврони малол.
Рўза айёми саломатлиғ била рафъ ўлубон,
Шукрлиллаҳким, ҳилоли ийд кўргузди жамол.
Воқеан бордур хаёли ушбу ой бошидаким,
Кечқурун кўргузди султони фалак туғройи ол.
Юзунгуз бирла агар лоф урса бушмас тўлун ой,
Асли чун каж табъ эрур, бори хаёлидур маҳол.
Маст агар чиқсант бугун гашти хиёбон қилғали,
Эл бўлур бори қатилу бўйнунга қолур вубол.
Ҳайрат ичра ийдгаҳ халқи намозин тарк этиб,
Сўрғуси бир-бирисидин маҳв бўлубким: «кайфу ҳол?»
Шамъи ховардур камол авжинда алҳақ талъатинг,
То дами субҳи қиёмат кўрмасун, ё раб, завол.
Манбаи нўши лабингни топқамен деб истаю,
Санги хородин чиқиб ҳайрон юрур оби зулол.
Дастгир ўлғунг йўқ, эй султон, Гадоий хастаға,
Ҳар неча қилса қаро ердек они ғам поймол.
* * *
Дилбаро, лаълинг ҳаёти жон эмишдук, билмадим,
Бу кўнгулнунг дардина дармон эмишдук, билмадим.
Ҳоликим сендин йироқ ўлдум, азизим, англадим
Қим, висолинг даври хуш даврон эмишдук, билмадим.
Ҳалқа-ҳалқа сунбулунг ул барги насрининг уза
Куфри маҳзу равнақи иймон эмишдук, билмадим.
Сувсади кўнглум бағоят водийи ҳажрингда, оҳ,
Хоки пойинг чашмаи ҳайвон эмишдук, билмадим.
Кунда ҳар соат йироқдин ой юзунг наззораси,
Мен Гадоға умри жовидон эмишдук, билмадим.
* * *
Чун гашт учун отландинг, аё сарви равоним,
Етти ети гардунға менинг оҳу фиғоним.
От устида ул шакли зарифонани кўргач,
Ақлу хирадим кетти, дағи қолмади жоним.
Гар ҳажр элидин бўлса халоси манга бир кун,
Қурбон ўлайин қошингга, эй кўзи қироним.
Эй войки, бу тинмағуру қонлу ёшимдин
Фош ўлди улус қошида асрори ниҳоним.
Бордур ниятимким, қадамингга ўлай охир,
Гар чархи фалак бирла ажал берса амоним.
Раҳм айла букун хаста кўнгул ҳолина, эй жон
Ким, тонгла тилаб топмағасен ному нишоним.
Шод этсанг агар лутф этибон, нетти, не бўлди,
Васлинг била бу хаста Гадо кўнглини, хоним.
* * *
Ул жафочи бизга бир кун мубтало бўлғайму, оҳ,
Васлидин бу қайғулуқ жон шодмон бўлғайму, оҳ.
Ғамзанг илгиндин яна, эй шўхи фаттон, жон аро
Кўз юмуб очқунча юз турлук қирон бўлғайму, оҳ.
Мақдамингда, эй азизим, жони ширин берганим
Эл аросинда яна бир достон бўлғайму, оҳ.
Асру сувсабтур меним қонимға жаллоди фалак,
Ой юзунг кўргунча билмонким, амон бўлғайму, оҳ.
Оқибат бир куп дедингким: «Раҳм қилғумдур санга»,
Мендин ул кун дуняда ному нишон бўлғайму, оҳ.
Остонингдин рақиблар барча қоварлар мени,
Итларинг хайлида бир кун бизга сон бўлғайму, оҳ.
Доғи ишқинг бирладур фахру мубоҳотим, бегим,
Ҳеч Гадода ушбу давлатлиқ нишон бўлғайму, оҳ.
* * *
Эй кўнгул, ул дамки севдунг сен бу кўзу қошни,
Хотиримда кечтиким бот ўйнағумдур бошни.
Топса бўлмас чунки лаълинг соридин ному нишон,
Неча ҳарён чоптуройин мен бу мискин бошни.
Йўқтурур меҳру вафо кўнглунгда алҳақ заррае,
Музмар этмишлар магар сийм ичра хоро тошни.
Чун ҳар иш қисмат кунида бўлди таъйин, эй ҳаким,
Неча манъ этгайсен охир ошиқи авбошни.
Сўзлашурда шаккар эрнингни кўруб Мисрий набот
Сувға ётиб инфиолиндин ёшурди бошни.
Нури иймон мубҳам ўлди солмағил, баҳри худо,
Барги насрининг уза ул сунбули толғошни.
Умрида мискин Гадо ҳеч кўрмади ишрат юзин,
Дард учун гўё яратмишлар мени қаллошни.
* * *
Хаста кўнглумни, бегим, нортек янгоқинг ўртади,
Қолғанин бир йўли ул жоду қароқинг ўртади.
Зулфу холингдин шикоят қилмон, эй жони жаҳон
Ким, менинг жонимни ул сиймин сақоқинг ўртади.
Юроким қон бўлдию ҳеч топмадим жон мақсади,
Сўз била охир мени ширин дудоқинг ўртади.
Кимга айтай дарди ҳолимни, не тадбир айлайин,
Ким, мени боштин-оёқ, золим фироқинг ўртади.
Оҳу вовайлоки, бу мискин Гадони оқибат
Ҳасрату ғам бирла дарди иштиёқинг ўртади.
* * *
Сенчалайин жаҳонда бир дилбари маҳлиқо қани?
Бир дағи мен шикастадек зулфунга мубтало қани?
Кўрк эли кўрубон сени, борча мусаххар ўлдилар,
Ҳусну жамолинга не сўз, лойиқ анга вафо қани?
Бир боқибон қароқларинг овладилар кўнгул қушин,
Жон дағи интизор эрур, боқти бир қиё қани?
Ушбу мараз иложини сен не билурсен, эй табиб,
Ёр дудоқидин менинг дардима бир даво қани?
Ҳажр элидин Гадоға кўп жавру жафо тегар, бегим,
Додини кимдин истасун, сен киби подшо қани?
* * *
Бир йўли унуттунг, санамо, аҳду вафони,
Ҳаддидин ошурдинг манга анвоъи жафони.
Зулфунг киби ҳолимни рақиб этти паришон,
Тенгрим яна гум қилсун ўшул юзи қарони.
Ҳар дам тегар элдин манга юз таъну малолат,
Васлинг учун, эй жон, чекарам мунча балони.
Кўзум била кўнглумда мақом этти хаёлинг,
Қобул кўруб ўхшар магар ул обу ҳавони.
Эй войки, ҳижрон мени ўлтурди ёзуқсиз,
Тағйир эта билмон, нетайин, ҳукми қазони.
Туттумки фалак Нуҳ бақосин манга берди,
Сенсиз нетайин, умри азизим, бу бақони.
Васлинг била тиргузгину ё бир йўли ўлтур,
Жон тори турадурғинча, бегим, хаста Гадони.
* * *
Неттим охирким, иноят кўзидин солдинг мани,
Ой юз исботи била икки кўзумнинг равшани.
Соғинур бўлсам висолинг даврини, қон йиғларам,
Ким, манга ул лутфу эҳсону иноятлар қани?
Интизорингда чиқарға етти жон, чиқғил равон,
Ушбу оқ эвдин, қаро кўзум дағи тиргуз мани.
Ер юзинда ғамзангиздек йўқтурур қон тўккучи,
Сизга хатм ўлди жаҳонда ошиқ ўлтурмак фани.
Парвариш қилдим юрак қони била кўз ёшини,
Дўст соғиндим, не билдим, ким, эрур жон душмани.
Ёзуғум маълум эмас, билмон не тақсир айладим,
Мундин ортуқким иродатлар била севдум сани.
Гавҳари мақсадни нетти гар иуоят айласанг,
Дуржи лаълингдин аё ҳусну латофат маъдани.
Ёрлиғи ишқинг била султони оламмен, бегим,
Нечаким бўлсам фақир, эй ҳусни мулкинда ғани.
Мен Гадони айтур эрмишсенким, «ўлтургумдурур»,
Мундин ортуқким иноят кўзидин солдинг мани.
* * *
Жон бағишлар кўзунг қиё боқари,
Нетти, гар тушса бизга бир назари.
Не ажаб нахл эмиш ниҳоли қадинг
Ким, бори ноз эрур анинг самари.
Бир балодур қаро жонимға сочинг,
Қошу кўзунг қаро бало сингари.
Ҳажр туни неча узун бўлса,
Бўлғуси бордур охири саҳари.
Хамрдин яхши йўқ жаҳонда наъим,
Бўлмаса гар хумору дарди сарп.
Неча олмас кўнгул сочинг хамидин,
Нетсун андин чу йўқтурур қадари.
Кўрди қошингда толеъимни ҳаким,
Деди: «Уш ой бошиндадур хатари».
Мен фақир оҳидин ҳазар қилакўр
Ким, ғариб оҳининг бўлур асари.
Дер рақиб: «Ёрарам Гадо юрокин»,
Текурар лофу зарра йўқ жигари.
МУСТАЗОД
* * *
Эй ғамзаси фитна, кўзи фаттон, ўзи офат,
раҳм айла бу жона,
Хатм ўлди санго салтанати мулки латофат,
эй шоҳи ягона.
Шаксиз, бу юрак қонина парварда бўлубтур,
ул лаъли равонбахш,
Пайдоу муайяндур аё кони зарофат,
кўп қилма баҳона.
Чун қолмас эмиш ному нишону ситаму жавр,
бедод нединдур,
Дод айла, бегимким, ўтадур даври хилофат,
уш кечти замона.
Отқонда кўзунг новаки дилдўзни ҳар ён,
эй шўхи жафокиш,
Ҳар неча бор зрди арода буъди масофат,
шон эрди нишона,
Жондин рамақи қолди Гадонинг баданида,
эй руҳи мужассам,
Ширин дудоқингдин қадаре қилғин изофат,
тиргуз ани ёна.
